حنابندان مراسمی سنتی هست که از قدیم‌الایام توسط اقوام مختلف ایرانی انجام میشود. تمام فرهنگ‌ها،رسومات خاصی برای اجرای جشن عروسی خود دارند. حنابندان یکی از مراسمات ازدواج و عروسی هست که در بین ایرانی‌ها، خصوصا در جنوب کشور هنوز هم جایگاه ویژه‌ای دارد. در این مقاله از سایت پِلَوَر قصد داریم شما را با این سنت زیبا کمی بیشتر آشنا کنیم.
نقش حنای زیبای زنان جنوبی در مراسم حنابندان
مراسم حنابندان کی و در کجا، اجرا میشود؟
حنابندان در بسیاری از نقاط ایران یک شب قبل از جشن عروسی و در خانه عروس یا تالار خاصی، انجام میشود. اجرای این مراسم به مناسبت آخرین شب حضور عروس در خانه پدری است و به نوعی جشن خداحافظی عروس تلقی میشود. البته برخی خانواده‌ها به دلیل تدارکات زیاد برای این مراسم و خستگی ناشی از آن ، ترجیح می‌دهند دو شب قبل از مراسم عروسی، حنابندان را برگزار کنند.
آیا حنابندان فقط در ایران اجرا می شود؟
اجرای مراسم حنابندان فقط مختص به ایران نیست بلکه در کشورهای دیگر هم دیده میشود. در برخی کشورهای همسایه مانند ترکیه و افغانستان که از لحاظ آداب و رسوم شباهت‌های بسیاری با ایران دارند، اجرای این سنت دیرینه، مشاهده میشود. در هندوستان که نزدیک‌ترین فرهنگ را به بندر و هرمزگان دارد، حنابندان به شیوه خاصی و با نام «مهندی» پیش از ازدواج انجام میشود. شاید جالب باشد بدانید که حتی در آمریکا و کانادا نیز، رسمی مشابه حنابندان که به «Bechelorette party» معروف است، وجود دارد.
استفاده از نقش های متفاوت و جذاب حنا بر روی پا
شیوه انجام مراسم حنابندون چگونه است؟
مراسم حنابندان در فرهنگ‌های مختلف با شیوه‌های متفاوتی اجرا می شود؛ اما وجه مشترک همه آنها حنایی‌ست که بر روی دست‌های عروس و داماد قرار می‌دهند.
در شب حنابندان خانواده داماد حنا را درون سینی مخصوص قرار می‌دهند. اقوام داماد این سینی را به صورت‌های مختلف تزئین می‌کنند و همراه با هدیه‌هایی مانند پارچه‌های سنتی و لباس‌های مجلسی و محلی، بر روی سر خود قرار می‌دهند، به خانه عروس می‌برند. در این شب عروس و داماد برای روی دست‌های یکدیگر حنا می‌گذارند و با تکه‌ای پارچه یا تورهایی به شکل گل آن را می‌بندند تا از پخش شدن حنا، جلوگیری شود. در مراسم حنابندان، پس از حناگذاری عروس و داماد، اقوام و بستگان هدیه‌هایی را به آنها می‌دهند. در مراسمی که در برخی از شهرهای هرمزگان برگزار میشود، علاوه بر دست‌ها، بر روی کَفِ پاهای عروس و داماد نیز حنا می‌گذارند.
سینی حنا تزئین شده توسط خانواده داماد
حنا بر کف دست در مراسم حنابندان
کیک حنا مخصوص جشن حنابندان
حنابندان عروس و داماد در استان هرمزگان
در برخی شهرها و روستاهای استان هرمزگان، سنت حنابندان عروس و داماد در دو روز، و در دو زمان متفاوت انجام میشود. در این مناطق عروسی‌ها را نه در یک شب، بلکه در سه شب جشن می‌گیرند که شب اول مختص حنابندان عروس است.
در حنابندان عروس، اقوام و دوستان دو خانواده با لباس‌های زیبای محلی کار شده در خانه عروس جمع می شوند. پوشش عروس در این روز، لباس گلدوزی و طلادوزی شده با پارچه زمینه‌ای سبز است. بر روی این لباس با گلابتون، نخ و ملیله کار شده‌اند. حنای عروس توسط هنرمند متخصص با نقش‌های متفاوت و جذاب، طراحی می شود. که این نقش‌ها زیبا و خیره کننده به حنای« خلیجی» یا «عربی» معروف است. گذاشتن نقش حنا فقط مختص به عروس نیست و این رسم جز زینت‌های اصلی تمام خانواده عروس و داماد و همچنین دوستان و آشنایان برای جشن عروسی است. همچنین در برخی شهرها، در شب حنابندان عروس، جهیز و هدیه تهیه‌شده توسط خانواده داماد که شامل لباس مجلسی و سنتی، شلوار بندری گلابتون ، کیف ، طلا و… است را به بقیه نشان می دهند.
طراح حنا خلیجی در شب حنابندان عروس
هدیه های تهیه شده توسط خانواده داماد برای عروس
حنابندان داماد در عصر روز سوم عروسی انجام میشود ؛ به این صورت که ابتدا خانواده داماد به خانه عروس رفته و سینی حنایِ تزئین شده توسط خانواده عروس را تحویل می‌گیرند. سپس خانواده عروس نیز به آنها ملحق شده و به خانه داماد باز میگردند. در آنجا کف دست‌ها و پاهای داماد، حنا گذاشته میشود. بعد از گذشت زمانی کوتاه، داماد میتواند حنا را شسته و لباس نو دامادی را بر تن کند. جالب است بدانید که پوشیدن لباس نو در حضور جمع، انجام میشود. پس از پوشیدن لباس‌های دامادی، دوستان و اشنایان برای عرض تبریک و دادن هدیه‌هایی به نزد داماد می‌روند. این رفت و برگشت و اجرای مراسم با موسیقی زنده محلی؛ نی انبان و رقص و آوازخوانی مردان همراه است.
رنگ مختص به حنابندان در فرهنگ‌های مختلف
در همه جای جهان رنگ‌ها نقش مهمی در آداب و رسوم دارند به طوری که در بسیاری از فرهنگ‌ها ، رنگ‌ها نمادهای خاصی را به خود اختصاص داده‌اند. حنابندان نیز در بین اقوام مختلف با رنگ‌های متنوعی، اجرا میشود. در این شب افراد لباس‌ها و تزئینات را با متناسب با رنگ موردنظر انتخاب می‌کنند. این مراسم در برخی شهرهای سیستان و بلوچستان با رنگ زرد اجرا می شود. و در کشور ترکیه، رنگ قرمز مختص این سنت است. در هرمزگان حنابندان با رنگ سبز شناخته میشود. افراد لباس سنتی و مجلسی سبز رنگ پوشیده و وسایل را متناسب با رنگ سبز تزئین می کنند. ست شال و شلوار بندری سبز جز زیباترین و چشمگیر ترین پوشش‌های زنان بندری میباشد.
مراسم حنابندان در ترکیه
پوشش زنان در حنابندان
انتخاب لباس و پوشش مناسب برای مراسمات ازدواج همیشه دغدغه مهم برای افراد به ویژه زنان است. حنابندان هم به عنوان یک مراسم مرتبط با عروسی، از این قاعده مستثنی نیست. در بسیاری از فرهنگ‌ها پوشیدن لباس‌های سنتی از نکات مهم اجرای این مراسم هاست. در حنابندان افراد به ویژه زنان با پوشیدن لباس‌های محلی خود در این جشن شرکت می‌کنند. به طور مثال در هرمزگان عروس و دیگر زنان چادر کارشده ، لباس بندری و شلوار گلابتونی می‌پوشند.
لباس کارشده عروس در هرمزگان
جایگاه عروس و داماد و دکوراسیون حنابندان چگونه است؟
تعیین و تزئین جایگاه عروس و داماد از کارهای جذاب در سنت حنابندان است که آن را متناسب با آداب و رسوم و همچنین رنگ مختص این مراسم، طراحی می‌کنند. در اکثر مناطق دکوراسیون این جشن با استفاده از وسایل بومی و پارچه‌های سنتی انجام می شود. به طور مثال در استان‌های جنوبی کشور به ویژه هرمزگان جایگاه را با تشک و بالشت‌هایی با پوشش پارچه‌های کارشده و گلابتون و وسایلی مانند فانوس و حصیرهای دست بافت، برپا می کنند.
تشک و بالشت های گلابتون دوزی شده در حنابندان هرمزگان
جایگاه عروس و داماد در حنابندان
کلام اخر
امروزه حنابندان در بیشتر اقوام به دلیل مشکلات اقتصادی به صورت مختصرتری نسبت به زمان های پیشین انجام می شود. همچنین اجرای این سنت با فرهنگ غرب درامیخته و کمی تغییر کرده است؛ اما علی رغم این مسائل، نکته امیدوار کننده برگزاری این مراسم در استان های جنوبی کشور میباشد.